Politechnika Białostocka wydała drugą część „Podróży po drewnianym Podlasiu”

Jesienią 2022 roku Politechnika Białostocka wydała drugą część książki „Podróże po drewnianym Podlasiu”. Opracowała ją dr inż. arch. Magdalena Sulima, pracownik Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” to kolorowa, pełna ilustracji i ciekawostek publikacja, która zabiera czytelników na wędrówkę po najpiękniejszych zakątkach powiatu sokólskiego i okolic.

Część pierwsza „Podróży po drewnianym Podlasiu”, opracowana wraz ze studentami koła naukowego „mała ARCHITEKTURA”, opowiadała o kulturze i architekturze terenów powiatów bielsko-hajnowskich. Książka cieszyła się dużym zainteresowaniem ze strony różnych instytucji kultury, bibliotek oraz osób prywatnych, a także zdobyła nagrodę główną jako Projekt Roku i nagrodę specjalną w kategorii Human w ogólnopolskim konkursie StRuNa dla kół naukowych i organizacji studenckich, organizowanym pod patronatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.Kontynuacja tej tematyki była więc dla mnie kwestią naturalną

– mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima z Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, pomysłodawczyni i autorka „Podróży po drewnianym Podlasiu 2”.

Dr inż. arch. Magdalena Sulima, Fot. Piotr Awramiuk

Poznajemy niezwykłych ludzi i miejsca

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” to rodzaj ilustrowanego przewodnika, który oprowadza czytelnika po kulturze, zabytkach i tradycjach powiatu sokólskiego i okolic.

Trasa, przez którą prowadzi, zorientowana jest na drewniane obiekty o istotnych walorach kulturowych, ukazujących specyfikę i unikatowość opisywanych miejsc. To charakterystyczne dla Sokólskich Wzgórz olbrzymy, czyli wiatraki, które do dzisiaj można spotkać w pasie pomiędzy Sokółką, Krynkami i Kuźnicą Białostocką, a także drewniana zabudowa domów z gankami i przeszklonymi werandami w okolicach Korycina i Suchowoli. To powrót, za sprawą przetrwałych tu dworów, do zakorzenionego w polskiej świadomości wzorca szlachcica-ziemianina, żyjącego w zgodzie z naturą. To także drewnale, czyli wielkopowierzchniowe malowidła autorstwa Arkadiusza Andrejkowa, wykonane na ścianach drewnianych domów i budynków gospodarczych

– wylicza dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Na niewielkim terenie powiatu sokólskiego spotykają się cztery religie i cztery kultury. Dlatego na kartach „Podróży po drewnianym Podlasiu 2” znajdziemy opis pięknego kościoła św. Anny w Kamiennej Starej – najstarszego drewnianego kościoła na Podlasiu. Nie przegapimy też malowniczo wpisanych w wiejski krajobraz krzyży i kapliczek. Odwiedzimy prawosławne cerkwie, żydowskie domy modlitwy, a także przepełnione symboliką meczety i mizary we wsiach Bohoniki i Kruszyniany, gdzie po dziś dzień społeczność tatarska kultywuje swoją religię i tradycję.

W „Podróżach po drewnianym Podlasiu 2” znajdziemy również zachętę, by poznać niezwykłe osoby, które mieszkają i tworzą na tym obszarze.

W procesie doświadczania wielokulturowości Podlasia niezwykle istotny jest także kontakt z żywym przekazem autochtonów, którzy na co dzień kultywują i akumulują dziedzictwo regionu – podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima. – Dlatego zachęcam w książce do spotkań z żyjącymi na tych terenach lokalnymi twórcami i artystami. Na przykład z garncarzem z podlaskiego zagłębia gliny, który na swoim garncarskim kole lepi ładyszki, makutry, buńki, a także jednym z ostatnich czynnych kowali na Podlasiu. We wsi Zamczysk możemy poznać łyżkarza, a w Janowie tkaczki, które do dzisiaj tkają na krosnach przepiękne dwuosnowowe dywany.

 

Przeczytaj wywiad Markiem Szyszko, rzeźbiarzem z powiatu sokólskiego: „W lesie są moje inspiracje”.

 

Czytelnicy „Podróży” odkryją też florę i faunę Puszczy Knyszyńskiej oraz najciekawsze potrawy kuchni regionalnej: supraską babkę ziemniaczaną, sery korycińskie i orientalne, niezwykle sycące dania kuchni tatarskiej.

Warto wspomnieć, że niektóre opisane w książce miejscowości są jeszcze nieodkryte przez turystów. To urokliwe wsie o ogromnym potencjale kulturowym: Sitawka, Łaźnie, Kamienna Stara, Łosośna Mała. Opisuję też miejsca bardziej rozpoznawalne, jak Bohoniki i Kruszyniany, Krynki, Korycin, Suchowolę czy Supraśl. Każda z tych miejscowości to inne zagadnienie merytoryczne, związane z architekturą, religią, kulturą i przyrodą

– podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Przewodnik można odbierać w bardzo indywidualny sposób: czytać, przeglądać, wertować, przechodzić w kolejne miejsce, powracać, odkrywać treści w dowolnej kolejności. Każdy znajdzie tu coś interesującego i inspirującego.

Twórczo odkrywamy dziedzictwo Podlasia

Kierowana do odbiorcy w każdym wieku publikacja zaprasza dzieci, rodziców i dziadków na wspólną podróż po Podlasiu. Proponowane w niej podejście – wycieczki nastawionej na lokalność – pomaga w budowaniu poczucia tożsamości z kulturą regionu. Jest także formą promocji i ochrony dziedzictwa kulturowego naszego województwa.

Tytułowe drewniane Podlasie to według mnie żywy organizm, z którym kontakt ma zachęcać i angażować do wędrówki po różnych zakamarkach tego zakątka Polski. Myślę, że w książce udało się pokazać, jak go w twórczy sposób odkrywać. Taki był główny cel publikacji, żeby pokazać, że dziedzictwo przodków nie jest nudne. Spojrzenie na lokalność w globalnym świecie może mieć bowiem duże znaczenie poznawcze. Jednocześnie – na czym mi bardzo zależało – zwracam tu uwagę na aspekt przemijania i czasowej nietrwałości. Tym samym książka staje się głosem w dyskusji na temat ochrony dziedzictwa kulturowego Podlasia

mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Fot. Piotr Awramiuk

Publikację wyróżnia oryginalna i bogata oprawa graficzna, na którą składają się kolaże zdjęć, fotografii i rysunków. Autorka opracowała ilustracje we współpracy z Angeliną Juszkiewicz, Anną Kalicką i Kamilem Barszczewskim – absolwentkami i studentem Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. To członkowie studenckiego koła naukowego „mała ARCHITEKTURA”, które prowadzi wiele działań edukacyjno-kulturalnych promujących uroki architektury wschodniego Podlasia oraz działa na rzecz umacniania tożsamości lokalnej w małych i średnich miejscowościach. W 2020 roku koło zostało laureatem konkursu Narodowego Centrum Kultury „Odkryj swój skarb”.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” łączą precyzję naukową z oryginalnym przekazywaniem wiedzy i funkcją przewodnika turystycznego. Dowodzą, że architektura, kultura i natura mogą służyć wszechstronnej edukacji.

Książka pozwala na wgląd w kulturę wsi i małych miast, a przez to kształtuje świadomość społeczną w zakresie roli materialnych i duchowych śladów przeszłości w budowaniu naszej tożsamości. Jest ona wynikiem moich podróży po Podlasiu, badań terenowych, rozmów z mieszkańcami, lokalną społecznością, artystami, przewodnikami. Publikację poprzedziła też kwerenda biblioteczna – wylicza dr inż. arch. Magdalena Sulima. – Tutaj koniecznie muszę wspomnieć o panu Dżemilu Gembickim ze wsi Kruszyniany czy Karolinie Radulskiej – tkaczce z Janowa.

Architektura drewniana bogactwem Podlasia

Województwo podlaskie jest obszarem o niezwykłym bogactwie kultury materialnej i duchowej. Ze względu na swoje przygraniczne położenie było od wieków miejscem przenikania się elementów kultury materialnej i duchowej Wschodu i Zachodu. Oprócz Polaków, ziemie te zamieszkiwały różne narodowości, m.in. Białorusini, Ukraińcy, Litwini, Tatarzy, Żydzi, wędrowni Romowie. Ta mozaika kulturowo-etniczna znalazła swoje odzwierciedlenie w przetrwałych tutaj obiektach sakralnych różnych religii, miejscach kultu, a także w tradycjach, w obyczajowości, w języku oraz kuchni.

Jednym z elementów, który wyróżnia Podlasie pośród innych obszarów naszego kraju, jest także budownictwo drewniane. Architektura drewniana jest tutaj bardzo szerokim pojęciem, które stanowi rodzaj czasowego continuum, zarówno w przestrzennym, ale również w duchowym aspekcie. Z jednej strony są to drewniane domy mieszkalne, obiekty sakralne, budynki gospodarcze, niekiedy układy przestrzenne całych miejscowości, a z drugiej – związana z nimi kultura niematerialna, która jest przejawem silnej tożsamości lokalnej społeczności, ze swoim miejscem zamieszkania, ziemią i korzeniami. Mam tu na myśli legendy, zwyczaje, wierzenia, folklor słowny i muzyczny. Wszystkie te czynniki są zapisane w formach przestrzennych. Pokazują one jak szerokie i wielowymiarowe jest zagadnienie architektury drewnianej na Podlasiu, która na przestrzeni lat stała się swoistym wykładnikiem krajobrazu kulturowego, a zarazem niepodważalnym dowodem na istnienie ducha tego miejsca

– mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima.

 

Przeczytaj o pierwszej części przewodnika „Podróże po drewnianym Podlasiu„.

Dr inż. arch. Magdalena Sulima, Fot. Piotr Awramiuk

Słowa autorki „Podróży po drewnianym Podlasiu” potwierdza mgr inż. arch. Michał Czerwiński z renomowanej pracowni WXCA, współtwórca projektu Pawilonu Polski na EXPO 2020 w Dubaju, a jednocześnie absolwent Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Opowiadając o idei obiektu, architekt podkreślał, że nawiązał do bogatej tradycji budownictwa drewnianego w Polsce, silnie zaznaczonej na Podlasiu.

Projektowanie budynków z drewna w XXI wieku to ważny element kształcenia studentów Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Podczas studiów uczą się oni czerpać inspirację z historycznych technik i konstrukcji budowlanych, korzystać z uroku i ciepła, które daje drewno, a także odkrywać na nowo jego walory.

Ci młodzi projektanci rozumieją potrzebę czasów i to właśnie oni będą w przyszłości kształtować architekturę

– mówił dr hab. inż. arch. Jarosław Szewczyk, prof. PB z Pracowni Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej.

Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, we współpracy z firmami Unibep oraz Danwood – liczącymi się w Europie producentami budynków mieszkalnych z drewna – organizuje ogólnopolski konkurs, promujący najlepsze studenckie prace dyplomowe pokazujące wykorzystanie drewna.

Fot. Piotr Awramiuk

Dr hab. inż. arch. Aleksander Asanowicz, prof. PB, dziekan Wydziału Architektury PB oraz przewodniczący jury konkursu „Drewno w Architekturze” uzasadniając ideę i temat konkursu powiedział:

Malowniczy pejzaż Podlasia stworzyła drewniana architektura. Drewniany był przedwojenny Białystok, a Bielsk Podlaski już w XVI wieku opisywano jako „drzewiany”… Gdzie więc, jak nie tu, ma odbyć się konkurs architektoniczny, w którym walorem jest wykorzystanie drewna?

W tym kontekście obie części „Podróży po drewnianym Podlasiu” są próbą ochrony spuścizny kulturowej regionu.

Wraz ze starszym pokoleniem odchodzi w zapomnienie kultura duchowa i materialna Podlasia. Może się okazać, że żyjący na terenach wiejskich mieszkańcy są ostatnim pokoleniem pamiętającym fakty i reprezentującym autentyczną kulturę wsi, która dla przyszłego pokolenia będzie jedynie anachroniczna. Żeby się tak nie stało, należy ją zachować za wszelką cenę. Jedną z nadrzędnych kwestii w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego jest edukacja od najmłodszych lat, zarówno formalna, jak i nieformalna. Wszelkie działania, które dostrzegają w dziedzictwie czynnik przyszłościowy i pokazują, jak umiejętnie czerpać z naszej przeszłości, stanowią gwarancję jego ochrony

– podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” wydała Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, przy wsparciu finansowym Politechniki Białostockiej i Marszałka Województwa Podlaskiego.

Publikacja jest dostępna w formie PDF na stronie Oficyny Wydawniczej Politechniki Białostockiej. Zapraszamy do pobrania!

Autor

Agnieszka Sakowicz-Stasiulewicz

Zdjęcia

Piotr Awramiuk