Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze

To wszystko można podziwiać w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym im. Profesora Andrzeja Myrchy na terenie kampusu Uniwersytetu w Białymstoku.

9 sal wystawowych, a w nich prawie 2 tysiące eksponatów. Zbiory Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego są bardzo różnorodne, jednak szczególne miejsce zajmuje tu przyroda północno-wschodniej Polski. To właśnie jej poświęcone są 2 wystawy i 2 ścieżki edukacyjne.

– Nasz region jest bardzo bogaty i zróżnicowany przyrodniczo. Występują tu największe w kraju kompleksy dolinowych torfowisk niskich – w Kotlinie Biebrzańskiej oraz w dolinie Narwi. Mamy teren pojezierzy o bogatej rzeźbie ukształtowanej w czasie ostatniego zlodowacenia, który wyróżnia się licznymi jeziorami o czystych wodach, z najgłębszym na niżu europejskim jeziorem Hańcza. Wreszcie – duża część północno-wschodniej Polski to obszary zalesione. Znajdują się tu największe w naszym kraju puszcze: Knyszyńska, Białowieska i Augustowska – wylicza mgr Wiesław Mikucki, kierownik Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego.

W tak różnorodnych środowiskach występuje wiele gatunków fauny i flory. I to bogactwo widać na prezentowanych w UCP wystawach.

W największej sali Centrum prezentowane są przede wszystkim podlaskie ssaki i ptaki. Można tu podziwiać duże zwierzęta, takie jak żubr, łoś, jeleń, dzik czy wilk, ale też ryjówki czyli najmniejsze ssaki Polski. W 2020 r. ekspozycja wzbogaciła się o niedźwiedzia.

– Na terenie dzisiejszego województwa podlaskiego niedźwiedzie żyły w Puszczy Białowieskiej jeszcze w XIX wieku. Ostatni z nich został zabity w 1879 roku. Później niedźwiedzie brunatne tylko odwiedzały ten kompleks. W roku 1937 podjęto decyzję o reintrodukcji gatunku na obszar Puszczy Białowieskiej. Niestety próba ta zakończyła się niepowodzeniem – wyjaśnia mgr Wiesław Mikucki. I dodaje: Być może jednak z czasem niedźwiedzie wrócą na te tereny. W ostatnich latach obserwacje niedźwiedzi lub ich tropów notowane są sporadycznie w północno-wschodniej Polsce. W 2019 roku niedźwiedzia zaobserwowali na terenie Puszczy Białowieskiej pracownicy Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży. Zwierzę było widziane w południowej części nadleśnictwa Białowieża. Najprawdopodobniej drapieżnik zawędrował tu z Puszczy Nalibockiej na Białorusi.

Najliczniej prezentowanym na wystawie gatunkiem jest batalion – ptak, który znalazł się nawet w logo Biebrzańskiego Parku Narodowego. Nic dziwnego: na rozlewiska Biebrzy i Narwi bataliony przylatują wczesną wiosną w stadach liczących nawet kilka tysięcy osobników. Dla większości z nich to ważny przystanek podczas wędrówki na północ Europy. W czasie dwumiesięcznych toków głowy samców ozdabiają szerokie kryzy o bogatej kolorystyce. Zmienność ich wyglądu jest legendarna – nie istnieją dwa osobniki o identycznym wzorze i odcieniu barw upierzenia. W Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym znajdują się dwie kolekcje batalionów liczące łącznie 150 osobników.

Nie tylko z tego powodu Centrum jest znakomitym miejscem dla miłośników ptaków. Tu można nie tylko zobaczyć wiele okazów, ale też usłyszeć ponad 200 gatunków. To dzięki multimedialnej ścieżce edukacyjnej z infokioskami wyposażonymi w program edukacyjny do nauki rozpoznawania ptaków Polski i ich głosów.

Wiele z pokazywanych na wystawach przykładów fauny i flory to gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem. Nie brak też okazów typowych dla regionu. Takie można obejrzeć np. na wystawie „Rośliny chronione i charakterystyczne Podlasia”.

Na 60 podświetlonych szklanych planszach prezentowane są kolorowe grafiki gatunków roślin typowych dla tej części Polski, w tym 30 gatunków storczyków z największym ich przedstawicielem – obuwikiem pospolitym.

– Przyrodnicze bogactwo regionu chronione jest w czterech Parkach Narodowych: Białowieskim, Narwiańskim, Biebrzańskim i Wigierskim oraz trzech Parkach Krajobrazowych: Suwalskim, Puszczy Knyszyńskiej i Łomżyńskim Parku Krajobrazowym Doliny Narwi. Szczegółowe informacje na ich temat można znaleźć w kolejnym, trzecim infokiosku zamontowanym w naszym Centrum. Chcemy w ten sposób nie tylko prezentować przyrodę, ale też edukować i zachęcać do jej ochrony – tłumaczy mgr Wiesław Mikucki.

Uzupełnieniem wystaw wewnątrz UCP jest ulokowane przed wejściem lapidarium – kolekcja 15 magmowych głazów narzutowych przyniesionych na teren Podlasia przez lądolód skandynawski. Tworzące ją eksponaty zostały zebrane w okolicy Sokółki i Studzianek koło Białegostoku.

Warta uwagi jest też sama siedziba Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego. Mieści się ono obok Wydziału Biologii i zajmuje budynek w kształcie ściętej piramidy częściowo przysypanej ziemią. Porośnięty trawą taras na dachu dostępny jest dla zwiedzających z dziedzińca kampusu i stanowi kontynuację wewnętrznej strefy ekspozycyjnej, a całość pięknie wtapia się w otaczającą budynek zieleń.

Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze przeniosło się tu w 2015 roku. W sumie placówka działa już ponad 20 lat (od 1999), a zaczątkiem jej zbiorów były bezkręgowce morskie i ptaki antarktyczne przywiezione w latach 80-tych XX wieku przez patrona Centrum – profesora Andrzeja Myrchę z pięciu wypraw na Polską Stację Antarktyczną im. Henryka Arctowskiego. W zbiorach naukowych Centrum znajduje się też jedna z większych (1147 nr katalogowych) światowych kolekcji kości kopalnych pingwinów, zebrana w roku 1985 przez prof. Myrchę z eoceńskiej formacji geologicznej La Mesta na wyspie Seymour (Półwysep Antarktyczny) z holotypami 5 nowych gatunków.

Po więcej informacji o UCP zapraszamy na jego stronę internetową:
https://uwb.edu.pl/uniwersyteckie-centrum-przyrodnicze-im-profesora-andrzeja-myrchy